مطالعات فرهنگی و رسانه

خاص گرایی فرهنگی در فضای مجازی

 اساس جهانی شدن گسترش ارتباطات و از بین رفتن موانع بر سر راه آنچه که مبداء و مقصد را به هم متصل می سازد . یکی از این بسترهای توسعه ؛ گسترش نفوذ اینترنت است . نفوذ کاربرد اینترنت درجامعه همراه شده است با گسترش و سیتره وبلاگ به عنوان گستره عمومی . گستره ای که به تعبیر فوکو افراد رودرروی هم و بدون هر گونه واسطه قادرند به بیان دیدگاه ها و نظرات خود بپردازند .

فضای مجازی در حقیقت موجب می گردد تا هر فرد از اعضای جامعه بین المللی را قادر سازی می کند تا هرکس بتواند بی واسطه ، توانایی های خود را بروز دهد ، که با آزادی کامل و بدون هرگونه مانع و سدی از این گستره استفاده کند و به بحث با دیگران بنشیند . «ما با یک رشد کمی و کیفی انفجاری وبلاگ‌ها مواجه هستیم به نوعی که شروع 100 وبلاگ در سال‌های 1996 ، و 1997 به 50 میلیون وبلاگ در سال 2005 تبدیل شده است . همچنین گزارش 500 تا یک میلیون وبلاگ ایجاد شده در ایران همگی نشان دهنده این است که مابایک توسعه‌  "فرهنگ مجازی مکتوب"مواجه هستیم. » (عاملی: همشهری آنلاین)

با ظهور پدیده وبلاگ نویسی فرهنگ مان ، از فرهنگ شفاهی به سمت مکتوب گرایش پیدا کرده است . در سالیان نچندان دور یک قانون نانوشته وجود داشت که تنها نخبگان حق اظهار نظر داشتند و به عنوان رهبران فکری برای جامعه تعیین تکلیف نمایند . با ظهور فضای مجازی این امکان مهیا گردید تا عموم و هر کس که می تواند به نویسد در این گستره بنویسد و از دیگران سوال جواب نماید . و به بحث با دیگران بپردازد و نظرات خود را به دیگران ارایه و به نقد بکشد .

یعنی « به لحاظ فرهنگی وارد دوره‌ای شده‌ایم که نسل متفاوتی وارد حوزه‌ی فرهنگ مکتوب ما شدند ، نسلی که لزوما" نخبگان اجتماعی نیستند ، طبقه‌ی متوسطی هستند که بخش عمده آن را نسل جوان دانشگاهی و در عرصه دینی نسل جوان حوزوی تشکیل می‌دهند . » (عاملی: همشهری آنلاین)

با ظهور فضای مجازی سیالیت ارتباطات و در لحظه قرار داشتن و در متن بودن برای همه مهیا شد . مکان و فاصله ها از میان رفت و زمان معنای تازه به خود گرفت . « این خاص گرایی امکان مشارکت همه در این فضا را فراهم می‌کند ، فضایی که اگر قدرتمند باشد تعامل قدرتمندی را هم ایجاد می‌کند ،‌گاهی ما با وبلاگ‌هایی مواجه می‌شویم که 80 هزار کامنت در آن وجود دارد که این موضوع، تحولی را در همه تولیدات ایجاد می‌کند . » (عاملی: همشهری آنلاین)

در ابتداء انتظار می رفت که در فضای مجازی مانندجهانی شدن گرایش به سمت عام گرایی باشد . لیکن به دلیل اینکه ما همیشه با یک دیالکتیک مواجه هستیم ، عام گرایی موجب تولد خاص گرایی فرهنگی گردید و از این فضای یکسان سازد به نفع فرهنگ های منطقه ای ومحلی استفاده شد .

سنن ، آداب ، رسوم و آیین های محلی به جهان معرفی شدن و از محصور بودن به جهانی شدن تبدیل شدند . در این فرآیند بسیاری از خاص های فرهنگی به مولفه های فرهنگ جهانی تبدیل شدن و بسیاری نیز احیاء گردیدند .

اعضاء جامعه امروزه در وبلاگ‌های خود به دنبال معرفی فرهنگ محلی خود هستند تا به وسیله آن ضمن معرفی به سایرین با آن به هویت بخشی دست یازند . امروز وبلاگ های غیرسیاسی انتقادگرایانه تنها به انعکاس زیبایی ها جامعه و جهان اطراف خود می پردازند ، بنابراین فضای وبلاگ در کشور باید با رویکردی " زیبایی شناسانه " مطالعه شود .

« جامعه‌ی میلیونی کاربران اینترنت ما یک جامعه اجتماعی و بزرگ است ، به طور قطع این جامعه هر چه گسترده‌تر و فضای مجازی به لحاظ عدد به فضای واقعی نزدیک‌تر شود، به طوری که تمام افرادی که وارد مسیر فعال زندگی می‌شوند ، از آغاز دوره‌تحصیل خود به موازات فضای واقعی به فضای مجازی نیز داخل شوند ، مسیر تخصصی شدن وبلاگ نیز توسعه پیدا می‌کند . » (عاملی: همشهری آنلاین)

با این روند و شکل فرآیند عام گرایی به خاص گرایی در نهایت جامعه جهانی به همزیستی مسالمت آمیز خواهد رسید . در حال حاضر شناخت از فرهنگ های جهانی بسیار بیشتر از گذشته می باشد ، و جامعه جهانی تکثر فرهنگی را پذیرفته اند .

الگوی سفر قهرمان در تطبیق با فیلم های سینمایی

الگوی سفرقهرمان جهان ‌شمول است و دراعصار مختلف و در هر فرهنگی رخ می‌دهد، مثل نژاد بشری بی‌نهایت متنوع است ، در عین حال شکل و اسامی آن ثابت است . سفر قهرمان مجموعه عناصر محکمی دارد که به نحوی باورپذیر و بی‌پایان از گنجینه‌ی ذهن بشر فوران می‌کند . قدرت تأثیر جهانی این داستان‌ها مدیون همین نکته است . داستانی که به اسامی الگوی سفر قهرمان بنا می شود، جذابیتی دارد که همه آن را حس می‌کنند، چرا که ریشه در ناخودآگاه جمعی دارد و مسایل عام بشری را بازتاب می‌دهد. این نوع داستان‌ها به سؤالات عام کودکانه می‌پردازند : من چه کسی هستم؟ از کجا آمده‌ام؟ پس از مرگ به کجا می‌روم؟ چه چیز خوب است و چیز چه بد؟ و ... در داستان مبتنی بر این الگو ، قهرمان از راحتی و آسایش محیط عادی دست می‌شوید و با پذیرش خط چالش ‌برانگیز پا به دنیایی ناآشنا می‌گذارد .در داستان ‌های خوب، قهرمان رشد می‌کند و متحول می‌شود ، سفری را رقم می‌زند از شیوه‌یی از بودن به شیوه‌یی دیگر؛ از ناامیدی به امید، از ضعف به قدرت، از حماقت به عقلانیت، از عشق به نفرت و بر عکس سیر و سفر می کند و در این مسیر مخاطب را با خود می برد و در نهایت با موفقیت و پیروزی جمعی به سلامت به خانه باز می گرداند .

مراحل سفر قهرمان را در انواع داستان‌ می‌توان ردیابی کرد و این مراحل تنها منحصر به داستان‌هایی که ماجرا و کنش فیزیکی قهرمانانه را ارایه می‌کنند ، نیستند . شخصیت‌ محوری هر داستان یک قهرمان مسافر است ، حتی اگر مسیر این سفر در ذهن وی باشد یا به قلمروی روابط دوستانه منجر گردد. از این ‌رو می‌توان مراحل دوازده‌گانه‌ی سفر قهرمان را به عنوان نقشه‌یی راه برای قهرمان در نظر گرفت .

  1 - دنیای عادی وزندگی روزمره‌ی

  2- دعوت به ماجرا

  3- رد دعوت

  4- ملاقات با مرشد (استاد)

5- عبور از آستانه

  6- آزمون، پشتیبان، دشمن

  7- رویکرد به درونی‌ترین وژرف ترین غار

  8- آزمایش سخت

9- جایزه یا پاداش

10- مسیر بازگشت

11- تجدید حیات

12- بازگشت با اکسیر ( ویتیلا : 1390 :1-19)

مسئله یابی برای تحقیق در هشت سال دفاع مقدس

جنگ هشت ساله ایران و عراق طولانی ترین جنگ بین دو کشور بعد از جنگ ویتنام در قرن معاصر بشمار می رود . جنگ کامل صنعتی و تمام عیار که در یک سو جهان غرب و جهان عرب و در سوی دیگر جوانان انقلابی ، پرشور ، بدون امکانات و تجربه جنگی .

آنچه جنگ را بنفع ما پایان داد بسیاری از مولفه ها و دلایل می باشد . ولی در اینجا قصد پرداختن به آن را ندارم چرا که فرصت و مجال خاصی را می طلبد .

جوانان آن روز همانند جوانان امروز بودند ، که عشق ، علاقه ، دینداری و تفکر را با شهامت ، ایثار و از خودگذشتگی همراه با علم و تفکر را بر مدار ولایت به هم آمیختند و فرهنگی بوجود آوردند که به آن فرهنگ بسیجی می گوییم .

برخی از دوستان فکر می کنند اگر به فرهنگ بسیجی روی آورند از تفکر و علم به دور است در حالی که این فرهنگ عین تعقل و عین فهم از جامعه می باشد .

ما به عنوان محققین و پژوهشگران اجتماعی رسالت داریم تا از میراث بجای مانده از پدران و مادران خود حراست کنیم و اگر هم قصد نقادی داشته باشیم باید براساس تحقیق و مطالعه صورت گیرد .

آنچه من درسال های متمادی از حضور در جبهه و کار و دانشگاه آموختم این است که بین دانشگاه

و اجتماع فاصله و شکاف بزرگی وجود دارد . لازم است اشتباه گذشتگان را نسل حاضر تکرار نکند و به عنوان رسالت علمی به مسائل و دغدغدهای جامعه بپردازد تا بتواند نقش آفرینی کرده و مشکلات و معضلات را شناسی و راهکارهای علمی ارائه دهد .

من در این مقال قصد ندارم چیزی را ثابت شده فرض کنم ولی ادعا دارم که تجربه زیسته من این است که ما از آنجایی ضربه خوردیم که با خودمان و فرهنگمان فاصله و زاویه گرفتیم . آنجایی که فکر کردیم که روشنفکری با فرهنگ اصیل و دین مداری متباین و مغایر است . در حالی که در دنیای متمدن نیز روشنفکری را اینگونه که به ما القاء کرده اند نیز تعریف نمی کنند .

امروز ما اسیر تجربه های زیسته دنیایی دیگران ، غیر از دنیای خود هستیم . آنچه که تحت علم می آموزیم تکرار تجربه های دیگران است . برخلاف تصور بسیاری آنها علم را تجربه زیسته خود می دانند در حالی که ما بدنبال اثبات آن تجربه در جامعه خود هستیم . راهکارهای که ارایه می دهند را حجت فرض می گیریم و در نظر داریم تا به خورد دیگران بدهیم . مثلا" فیسک و بوردیو و دیگران هیچگاه نخواستند برای سایر جوامع نسخه از قبل تعیین شده ای را بپیچند بلکه برعکس مدعی اند که نظریات آنها بر پایه فرهنگ و در جغرافیایی اجتماعی مثل فرانسه یا امریکا معتبر است .

اگر ما بپذیریم که ارتباطات ، مطالعات فرهنگی و سایر فرع علوم انسانی باید کاربرد محلی و فرهنگ باشد ، لازم است تجدید نظری در آموخته های خود به نماییم . علم آنگاهی علم است که به درد جامعه بخورد و به قول آقا امام سجاد (ع) از علمی که به درد نخورد به خداوند سبحان پناه می برم .

آنچه به عنوان دانشجو می توانم عنوان کنم این است که دانشجویان در مذاکره با سایر دانشجویان ادعا می شود که با فقر مسئله روبرو هستند . این ادعا در حالی مطرح می شود که بدلیل فقر در مطالعات و تحقیقات از حیث کمی و کیفی در حوزه های گوناگون فرهنگی اطراف ما را مسائل مختلف احاطه کرده است . این هفته ، هفته دفاع مقدس نام دارد . در چنین هفته ای و در فاصله چند دهه قبل ، یکی از بزرگترین رخدادهای تاریخ معاصر اتفاق افتاد که مسیر تاریخ مان را تحت تاثیر خود قرار داد .

آیا در این رخداد مسائل کمی نهفته است که ما به عنوان محقق و پژوهشگر باید به دنبال مسائلی باشیم که هیچ فایده و هیچ گره ای از مشکلات مردم را نه رفع می کند و نه در جهت حل آنها پیشنهادی و راهکاری را ارائه می نماید .

در این میراث فرهنگی می توان به اندازه ساعات جنگ مسئله یافت . از زندگی روزمره پشت جبهه گرفته تا پشت جبهه و تا خط مقدم . از رسانه ها و ادبیات و شعر و شاعری گرفته تا فیلم های مستند و فیلم های ساخته شده . از اقتصاد مقاومتی گرفته تا متفکرین و نظریه پردازان حوزه های علمی ، فرهنگی ، پزشکی و نظامی .

هر کدام از این تم ها و بیشمار تم های دیگر می توانند زمینه ساز انجام یک تحقیق و مطالعه باشد. امسال می توان یک تجربه جدید انجام داد و در این زمینه تحقیق های متعدد و گوناگونی به انجام رساند .

و نکته پایانی اینکه ، شناخت هشت سال دفاع مقدس از تمام زوایایی فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و ... به عنوان محقق و پژوهشگر ضروری و رسالتی که برعهده تک تک دانشجویان می باشد .

حبیبی یارسول الله(ص)!

یک روزبه ساحت مقدس شما اهانت می شدووقتی سوال کردیم چرا؟ گفتند:که جاهلیت است،نمی فهمندبرآنهاحرجی نیست!

امروزبازهمان توهین هابلکه شدیدتروسازمان یافته تربه ساحت مقدستان  می شود،می پرسیم چرا؟می گویند:ذات دموکراسی ،آزادی بیان واظهاربی مانع عقایداست.آن روزمی گفتندساکت،چون جهل حاکم است!امروزمی گویند:ساکت چون آزادی حاکم است!

حبیبی یارسول الله(ص)!

من ازطرف تمام انسانیت ازشماعذرمی خواهم!عذرمی خواهم که چراباشنیدن این همه جسارت به رحمت للعالمین باززنده ام وازشرمندگی قبض روح نمی شوم.

حبیبی یارسول الله(ص)!

من ازطرف همه دلسوختگان ازشماعذرمی خواهم!که چراملحدی مثل سلمان رشدی هنوززنده است!

حبیبی یارسول الله(ص)!

من ازطرف همه کسانی که شماواهل بیت تان راازسراخلاص دوست دارندازشماعذرمی خواهم،که چراتاامروزتوهین کنندگان به ساحت شمادراین فیلم موهن هنوززنده هستند،وکاری نمی توانم بکنم.

حبیبی یارسول الله(ص)!

ایکاش می شدفقط برای بارهم شده ارتش بیست میلیونی امام ورهبری به مدت سه روزلباس عزابپوشند،کفن به تن کنندوبرای نجات عالمین عزابگیرند تاشایدآن روزکه ازکثرت خدایان دررنج بودن،امروزازبی خدای نجات یابند.

حبیبی یارسول الله(ص)!

ایکاش رییس جمهوربه امریکابه دلیل اهانت سفرنمی کردوباپیامی عدم شرکت وانصرافش رااین فاجعه عظمامعرفی می کرد.

حبیبی یارسول الله(ص)!

ازطرف آنهایی که سکوت کردندتانکندویزای امریکاوغربشان باطل شود،ازشماعذرمی خواهم.

درباره وبلاگ

صاحبان نظریه فضای مجازی و سایبری معتقدند که وبلاگ یک فضای عمومی می باشد که ادامه یافته مطبوعات نوشتاری و دیداری است . وبلاگ ها در جهان از این لحاظ مهم هستند که علاوه بررسانه عمومی ، بیان کننده دیدگاههای شخصی ، و همچنین قادر است تا یک فضای گفتگوی دو یا چند طرفه را در زمان واحد و بدور از محدودیت مکانی فراهم سازد .

"تعریف یک رسانه‌ عمومی آن است که به صورت رسمی‌ در اختیار همگان قرار می‌گیرد و در رسانه‌های سنتی مانند روزنامه ، رادیو و تلویزیون ظهور پیدا می‌کند . در ایران هنوز به وبلاگ به‌عنوان یک فضای شخصی نگاه می‌شود تا فضای عمومی‌ و رسانه‌ای ، و صرفاً یک بیان شخصی‌است که جایگاه ملی و جهانی ندارد ." (دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

تاریخ ظهور وبلاگ به سال 1994 برمی گردد زمانی که ژورنالیست های تقویم   Diarist Jornalist    پا به عرصه گذاشتند و از فضای مجازی برای روزنامه نگاری فردی بهره بردند . شاید آن روز نیز به فکرشان خطور نمی کرد که روزی این واقع جهانگیر شود و از حد تصور فراتر رود .

 بلاگیسم " یعنی امر جدید و نو و وبلاگ را وبلاگ می‌گویند چون یک مطلب نو را وارد فضای جهانی می‌کند.» (دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

هرکس از وبلاگ استفاده می کند می داند که وبلاگ احساس خوش آیندی به انسان می دهد . احساس مفید بودن و از بند قیدهای خود ساخته فرار کردن ، بیان اندیشه ها و احساسات بدور از هر جنجال و محدودیت های بی دلیل ، موجب گردیده تا رویکرد به استفاده از وبلاگ ها گسترش غیرقابل وصفی را داشته باشد .

بنظر می رسد وبلاگ علاوه بر هویت بخشی به انسان نیاز به تخلیه شدن و دیده شدن و برقراری ارتباط با دیگران که شبیه به او هستند و متفاوت از دیگرانی که او در کنار اندیشه و احساس شان راحت نیست ، برای کاربران کارکرد دارد .

 چنانچه با نظریه داغ ننگ اورینگ گافمن به وبلاگ نگاه کنیم ، خواهیم دید که وبلاگ می تواند بسیاری از بیماری های اجتماعی – روانی که اعضاء جامعه دارند بوسیله آن قابل شناسایی و درمان است . می توان بوسیله وبلاگ کار درمان بسیاری از بیماری های شخصی ، شخصیتی ، افسردگی و ... را آسان و راحت کرد . همانگونه که نقاشی درمانی و یا موسیقی درمانی و یا بازی درمانی و ... وجود دارد می توان از وبلاگ درمانی نیز استفاده برد .

دلیل این مدعا نیز اینست که انسان ها وقتی از بندها و قیدهای اجتماعی و حتی شخصیتی – شخصی رها می شوند و آنی می شود که هستند . پس استفاده از وبلاگ درمانی می تواند راهی برای کوتاه کردن فرآیند درمان باشد .

اما به اعتقاد متخصصین فضای مجازی وبلاگ را ارتباط غایب با غایب تلقی می کنند ، لیکن با توجه به تجربه زیسته بواسطه ارتباطات مداوم ، مکرر و مستمر نمی توان آن را تنها آن را ارتباط غایب با غایب تلقی کرد . « به هر حال با کارکرد فعلی آن یک ارتباط حاضر با غایب و یا یک ارتباط غیر حضوری با مخاطب محسوب می‌شود . »(دکتر عاملی: همشهری آن لاین )

اگر بپذیریم که تلویزیون امتداد چشم است و رادیو امتداد گوش است و ... باید بپذیریم که فضای مجازی نیز امتداد فضای واقعی می باشد . « در واقع فضای مجازی خصوصا "فضای فردی وبلاگ" در بستر فضای واقعی جامعه قابل تفسیر است . »(دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

اگر این تفسیر با نگاه مطالعات فرهنگی و رسانه درست باشد ، فضای وبلاگ های هر کشور منعکس کننده فضای اجتماعی ایران می باشد . در نتیجه وبلاگ ایرانی با فضای اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و مذهبی ایرانی بهترین موضوع برای مطالعه و تحقیق می باشند .

بنا‌براین « فضای وبلاگ ایرانی شدیدا" با فضای واقعی جامعه ایرانی پیوند خورده است ، و تفاوت‌های زیادی با فضای وبلاگ آمریکایی ،‌ فرانسوی ، انگلیسی دارد . با این نگاه ، می‌توان گفت در فضای پراگماتیسم آمریکا ، وبلاگ یک کارکرد حرفه‌ای و اقتصادی دارد و نه لزوماً یک کارکرد عاطفی.» (دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

دنیای مجاز ، دنیایی عجیبی است که می توان در آن ساعت ها زندگی آزادانه به دور از هر محدودیت کرد . می توان سیروسفر به دورترین نقاط رفت ، مذاکره کرد و هر کار و اندیشه ای که داشت را مطرح نمود و یا انجام داد . «در این فضا حس ، صدا و تصویر و ابعاد منتقل می‌شود که البته همه این‌ها عین واقعیت نیست ، چون وقتی با آن‌ها مواجه می‌شویم دیگر خودشان نیستند ، یک کپی است که بسیاری از عناصر را در خود آورده است . بنابراین فضای مجازی و وبلاگ قدرت تولید واقعیت را دارد . » (دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

دنیا و فضای وبلاگ ناشناس ها را به هم پیوند می زند و ناشناخته را روشن می سازد . همچنین موجب می گردد تا رفتارهایمان تغییر یابد و به پارادیم ها و چارچوب های تقریبا" یکسان غیرهمسان برسیم . مثلا" رفتار زبانی در عین حالی که متفاوت است تا حدودی زیادی به هم شبیه می شود . یا به قولی « فضای وبلاگ "دور‌ها" را "نزدیک" و نزدیک‌ها را دور می‌کند ، این فضا می‌تواند جغرافیای ژئوپولتیک ، زبانی و روابط انسانی را تغییر دهد . » (دکتر عاملی : همشهری آن لاین )

نباید فراموش کرد که « وقتی فرد وارد فضای وبلاگ می‌شود ، یعنی وارد همه فضاها می‌شود ، لذا دائماً اسامی ‌، مفاهیم و تصاویر از طریق "‌هایپرلینک " امکان وارد شدن از یک فضا به فضاهای دیگر را دارند . »(دکتر عاملی : همشهری آن لاین) و فرد می تواند دنیایی را از خوشی ها و زیبایی ها ترسیم کند و تا هر وقت بخواهد در آن فضا بماند .

وبلاگ با توجه به اینکه یک رسانه می باشد ، کار را برای همه کسانی که علاقه یا محدودیت قانونی – اجتماعی سهل و آسان می کرده و با کمترین هزینه بیشترین تیراژ و بدون نیاز به صنعت چاپ ، نسبت به چاپ آن اقدام کرد و بدون نیاز به سیستم توزیع و پخش ، نسبت به توزیع و پخش این رسانه در لحظه اقدام نمود . وبلاگ جزء معدود رسانه ای است که ضمن اینکه فضا برای تولید نامحدود است ، چند رسانه ای است که نیاز به واسطه برای عرضه ندارد ، به عبارت دیگر وبلاگ تولید به مصرف .

امروزه وبلاگ از جریان عمومی به سوی جریان های تخصصی و خاص در حال تغییر جهت می باشد و این می تواند برای کشوری مثل ایران که پایبندی به مسائل ارزشی و اخلاقی دارد اتفاق میمون و مبارکی می باشد .

و اما کلام آخر ، آیا قوانینی بر این فضاها و وبلاگ ها حاکم است ؟ یا می تواند حاکم شود ؟ یا اصلا باید حاکم باشد ؟